Blisko 70 proc. Polaków ocenia swoje umiejętności zarządzania finansami osobistymi jako przecięte lub słabe – wynika z badania „Finanse Polaków” na zlecenie Banku Millennium. Braki w wiedzy finansowej są powszechne i mają realne konsekwencje – połowa respondentów przyznaje, że przez niedostateczną edukację podjęła w przeszłości błędne decyzje finansowe. Badani uważają, że potrzeba tu rozwiązań systemowych.
Badanie opinii publicznej „Finanse Polaków”
Badanie opinii publicznej „Finanse Polaków”, zrealizowane na zlecenie Banku Millennium, dostarcza aktualnych informacji na temat sytuacji finansowej Polaków, ich podejścia do oszczędzania i inwestowania, warunków mieszkaniowych. W tym roku Bank Millennium rozszerzył zakres badania o pytania dotyczące wiedzy finansowej. Wyniki tej części Bank Millennium publikuje tuż po rozpoczęciu roku szkolnego, które przypomina, jak ważna jest edukacja, także ta finansowa.
— Edukacja finansowa to nie tylko nauka o pieniądzach – to nauka o wyborach, odpowiedzialności i przyszłości. Brak świadomości finansowej może prowadzić nie tylko do osobistych dramatów, takich jak zadłużenie czy brak oszczędności, ale także do szerszych konsekwencji gospodarczych i społecznych. Im wcześniej zaczniemy edukację finansową, tym większa szansa, że kolejne pokolenia będą żyły świadomie, odpowiedzialnie i bez lęku o przyszłość — komentuje Iwona Jarzębska, prezeska Fundacji Banku Millennium. Fundacja od 10 lat prowadzi autorski program edukacji finansowej dla dzieci w wieku przedszkolnym i rodziców w całej Polsce. Przeszkoliła już prawie 100 tys. dzieci.
Z badania „Finanse Polaków” wynika, że jedynie co trzeci Polak (31 proc.) pozytywnie ocenia swoje umiejętności zarządzania finansami. Blisko połowa respondentów (49 proc.) określa je jako przeciętne, a co piąty pytany (20 proc.) – jako słabe.
Największe braki wiedzy i kompetencji Polacy dostrzegają w obszarze inwestycji – wskazało na to niemal 40 proc. badanych. Co piąty respondent przyznał, że ma trudności z tematami takimi jak podatki, psychologia pieniędzy, planowanie emerytalne i zabezpieczenie przyszłości, kredyty, a także oszczędzanie. 15 proc. uczestników badania ocenia swoje umiejętności w zakresie zarządzania domowym budżetem i planowania wydatków jako niewystarczające, a 10 proc. deklaruje potrzebę większego wsparcia w obszarze zarządzania długiem. Co piąty respondent nie potrafił jednoznacznie wskazać, w jakim obszarze potrzebuje więcej wiedzy, natomiast 9 proc. uznało, że nie ma takich potrzeb.
Najbardziej rozpoznawalne terminy
Badanie „Finanse Polaków” objęło deklaratywną znajomość pojęć finansowych. Najbardziej rozpoznawalne dla respondentów okazały się terminy takie jak „inflacja”, „oprocentowanie lokaty” oraz „stopy procentowe”. Umiejętność ich wyjaśnienia innej osobie zadeklarowało odpowiednio 82 proc., 81 proc. i 72 proc. uczestników badania. Największe trudności ze zrozumieniem i wytłumaczeniem innym sprawiają natomiast pojęcia takie jak „dywersyfikacja ryzyka”, „wartość osobista netto” oraz „dochód pasywny”. Ponad połowa respondentów przyznała, że ich nie rozumie lub nie potrafiłaby ich objaśnić, a w przypadku ostatniego z tych terminów – aż 63 proc. Co ciekawe, 7 proc. respondentów nie znało żadnego z 12 terminów finansowych, o które zostali zapytani w badaniu.
Braki w wiedzy finansowej wynikają m.in. z ograniczonego dostępu do edukacji – blisko połowa Polaków (49 proc.) uważa, że nie jest ona powszechnie dostępna. Najczęściej wskazywane bariery to: niezrozumiały, specjalistyczny język (54 proc.), zbyt późne rozpoczęcie edukacji finansowej (44 proc.) oraz brak działań edukacyjnych w mniejszych miejscowościach lub na wsi (36 proc.).
Ponad połowa pytanych Polaków przyznaje, że sami mieli ograniczony dostęp do edukacji finansowej. W przypadku połowy respondentów (50 proc.) niedostateczna edukacja finansowa przełożyła się na błędne decyzje finansowe podejmowane w przeszłości.
Skąd zatem Polacy najczęściej czerpią wiedzę o finansach? Największa grupa wskazuje na strony internetowe oraz materiały edukacyjne przygotowane przez banki i instytucje finansowe (39 proc.). Kolejne źródła to rodzina i znajomi (29 proc.), artykuły i blogi w internecie (20 proc.) oraz telewizja i radio (również 20 proc.).
Silne społeczne zapotrzebowanie na systemowe rozwiązania w zakresie edukacji finansowej
Wyniki badania potwierdzają silne społeczne zapotrzebowanie na systemowe rozwiązania w zakresie edukacji finansowej. Według respondentów, odpowiedzialność za nią powinna spoczywać na szkołach i uczelniach – aż 63 proc. badanych uważa, że to właśnie placówki oświatowe powinny pełnić kluczową rolę w przekazywaniu wiedzy finansowej. W dalszej kolejności wymienili rząd i instytucje publiczne (34 proc.), rodzinę i najbliższe otoczenie (30 proc.) oraz banki i instytucje finansowe (26 proc.). Najmniejsze oczekiwania badani Polacy mają wobec influencerów i ekspertów w mediach społecznościowych (2 proc.) oraz pracodawców (6 proc.).
Respondenci są przekonani o tym, że edukacja finansowa powinna być obowiązkowa w szkołach – uważa tak aż 83 proc. z nich. Ponad połowa z tych respondentów (52 proc.) jest zdania, że edukacja powinna rozpocząć się w szkole podstawowej, a 35 proc. wskazuje na szkołę średnią. Niespełna co dziesiąty pytany sądzi, że edukację finansową warto wprowadzić już na etapie przedszkolnym.
— Dysponujemy opiniami uznanych pedagogów, a także precyzyjnymi badaniami zrobionymi wśród rodziców przedszkolaków, z których wynika, że aż 75 proc. z nich jest zdania, że wiek 3-7 lat to najlepszy moment na rozpoczęcie edukacji finansowej. Jeśli chcemy wychować pokolenie świadomych, odpowiedzialnych obywateli, to edukację finansową należy zacząć już w przedszkolu, gdy dzieci kształcą swoje nawyki i postawy. Skoro już 3-latki rozpoczynają naukę języków obcych w formie zabawy, piosenek i historyjek, to w sen sam sposób można przekazywać ważne treści finansowe. Ucząc dzieci wartości pieniądza, odpowiedzialności i planowania, dajemy im narzędzia do świadomego i bezpiecznego funkcjonowania w dorosłym świecie — mówi Iwona Jarzębska.
Kierowana przez Iwonę Jarzębską Fundacja Banku Millennium w ciągu 10 lat przeszkoliła blisko 100 000 przedszkolaków na warsztatach z cyklu „Finansowy Elementarz”, w czasie których dzieci uczą się podstaw zarządzania pieniędzmi, rozpoznawania monet i banknotów, planowania wydatków oraz znaczenia oszczędzania – wszystko poprzez zabawę, interaktywne ćwiczenia i angażujące historie dostosowane do wieku przedszkolaków.
Badanie “Finanse Polaków” zrealizował w dniach 6-12 czerwca 2025 roku Ogólnopolski Panel Badawczy Ariadna na zlecenie Banku Millennium na reprezentatywnej próbie 1046 osób metodą CAWI.
